10.8.2015
Proje: Atatürk Baraj Gölü’nde Pestisit Kirliliğinin Araştırılması
Üniversitemiz Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aysel Alkan UÇKUN Üniversitemiz Bilimsel Araştırma Projeleri (ADYUBAP) birimi tarafından desteklenen “Atatürk Baraj Gölü’nde Pestisit Kirliliğinin Araştırılması” başlıklı proje ile Atatürk Baraj Gölü’ndeki kirlilikler üzerine bir araştırma yaptı.
Yoğun bir biçimde tarım yapılan arazilerde kullanılan tarım ilaçlarının genellikle doğal ortamdaki etki süresi uzun olduğundan, parçalanarak kaybolmaları yıllarca sürebildiğini ifade eden Yrd. Doç. Dr. UÇKUN pestisit kalıntıları suda ya da askıdaki maddelere bağlanarak dip sedimanlarında depolandığını ya da organizmalar tarafından absorbe edildiğini söyledi. Yrd. Doç. Dr. UÇKUN şöyle konuştu: “Pestisitler, su ortamı içerisinde su akıntılarının difüzyonu ile ya da sucul organizmaların vücutlarında taşınabilirler. Pestisitlerin su ortamına girmesi flora ve faunayı olumsuz etkiler. Pestisit kalıntılarının suda çok az miktarlarda bile bulunması besin zincirinde önemli yer tutan fitoplankton ve zooplanktonların gelişmelerini durdurmaktadır. Pestisitlerin, düşük dozlarıyla etkileşim halinde bulunan sucul organizmalar üzerinde, davranış bozukluklarından mutajenite, teratojenite ve kanserojeniteye kadar değişen kronik etkileri vardır.
Adıyaman’da herhangi bir arıtım tesisi bulunmadığından atık suların doğrudan derelere deşarj edilmesi yoluyla Atatürk Barajı’na karışmaktadır. Adıyaman’ın sulama suyu ihtiyacını karşılayan Atatürk Barajı’nın Kahta, Samsat, Oluklu, Sitilce, Bozova ve Akyazı ilçelerinin kenarlarında tarımsal faaliyetler yapılmaktadır. Dolayısıyla kullanılan pestisitler baraj gölüne ulaşmaktadır. Bu proje çalışmasında, Atatürk Baraj Gölü’nün litoral kuşağından toplanan su, sediment ve aynalı sazanın (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758) kas dokusunda organoklorlu pestisit (Alpha-HCH, Gamma-HCH, Beta-HCH, Heptachlor, Aldrin, Heptachlor Exo Epoxide, Dieldrin, pp-DDE, pp-DDD, op-DDD, op-DDT, pp-DDT) kalıntı düzeyleri belirlenmiştir. Adıyaman Üniversitesi Merkezi Araştırma Laboratuvarı’nda Gaz kromatografisi-Kütle Spektrometresi ile organik çözücülerle organoklorlu pestisitlerin niceliksel analizi yapılmıştır. Örneklerde alpha-HCH, beta-HCH, dieldrin, p,p’-DDE, p,p’-DDD, o,p’-DDD, o,p’-DDT ve p,p’-DDT kalıntısı bulunurken, gamma-HCH, heptachlor, aldrin, heptachlor exo epoxide kalıntısına rastlanmamıştır. Akyazı, Bozova ve Sitilce’nin su kalite parametrelerinin diğer bölgelere göre düşük olduğu belirlenmiştir. En fazla pestisit kalıntısı, Şanlurfa’nın Akyazı ilçesinde, en az Adıyaman’ın Oluklu ilçesinde saptanmıştır. Atatürk Baraj Gölü’nün çevresindeki Akyazı ve Bozova bölgeleri pamuk tarımıyla ünlüdür, bundan dolayı toksik kirleticilerin su ekosistemine karıştığı yer olarak düşünülebilir. Genel olarak pestisit kalıntıları en yüksekten en düşüğe; p,p’-DDE>dieldrin>p,p’-DDD>p,p’-DDT>o,p’-DDT>o,p’-DDD>beta-HCH>alpha-HCH şeklinde bulunmuştur. Bazı balık örneklerinde pestisit biyobirikiminin olduğu gözlenmiştir ve bu kalıntı değerleri, Çevre Koruma Ajansı’nın (EPA) sucul yaşam ve insanların korunması için belirlediği 0.01 μg/L’lık standardın üstünde bulunmuştur. Bu araştırma, Atatürk Baraj Gölü’nde yapılan ilk pestisit kalıntı analizi olması açısından önem taşımaktadır.”
Üniversitemiz Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aysel Alkan UÇKUN, projeye verdikleri maddi ve manevi desteklerinden dolayı Üniversitemiz Rektörü Prof. Dr. Mustafa Talha GÖNÜLLÜ’ye teşekkür etti.
