Çölyak hastalığı temelde ince bağırsağı etkilese de, klinik özellik yelpazesi hem intestinal hem de ekstraintestinalsemptomlar ile çok geniştir. Her yaş grubunda, her ırkta ve her iki cinste de görülebilir.
Çölyak hastalığında etkin olduğu bilinen tek tedavi, glutenin ömür boyu diyetten çıkarılmasıdır. Glutensiz diyet uygulanmasındaki amaç, hastalığın var olan semptomlarınıkontrol altına almak, hastaların yaşam kalitelerini arttırmak ve hastalıkları ile ilgili komplikasyonların oluşmasını önlemektir. Özellikle çölyak hastalığında erken tanı çocuklarda büyümenin yakalanmasında, uzun dönem komplikasyonlarınınönlenmesinde önemlidir.
Hastaların çoğunda, diyet tedavisine tam uyum sağlamalarının ardından klinik bulgularının tamamen düzeldiği, serolojininnormale döndüğü gözlenmektedir.
Çölyak hastalığı toplumun yaklaşık %1- %0.03 etkilemektedir. Hastalığın çok geniş bir klinik yelpazeye sahip olması, atipikseyir gösterebilmesi veya hiç bulgu vermemesi nedeniyle gerçek bir prevalans vermek zorlaşmaktadır, bu nedenle hastaların ancak yüzde 10’nuna tanı konulduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde Çölyak hastalığı görülme sıklığı toplumun yaklaşık %1- %0.03 etkilediği düşünüldüğünde en çok 850 ve en az 250 bin hasta beklenmektedir. BakanlığımızSağlık Bilgi Sistemlerinden elde edilen verilere göre Türkiye’de tanı almış çölyak hasta sayısı 2023 Kasım ayı sonu itibari ile 166.614 olarak belirtilmiştir.
Çölyak hastalığı, bilindiği üzere hem çocuklar hem de erişkinlerde geniş bir klinik yelpazeye sahiptir. Organizmada etkilemediği sistem ya da organ yoktur. Tüm sistemlere yönelik semptomlara neden olması çok ciddi tanı karmaşasına yol açmaktadır. Bu durum tıbbın her disiplininden hekimleri ilgilendiren evrensel bir sorundur.
Geçmeyen, yineleyen ve adı konulamayan her türlü sağlık sorununda çölyak hastalığının akla getirilmesi gerekir.
Toplumda tanı almamış hastalar buz dağının görünmeyen kısmıdır. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
Tedavisi diyet ile mümkün olan çölyak hastalığında erken teşhis çölyaklıların yaşam kalitesinin tekrar düzelmesi ve kaybedilecek sağlık maliyetinin önüne geçilmesi için son derece önemlidir. Çölyak glutensiz beslenme ile bir hastalık değil yaşam tarzı olarak hayata yerleşmelidir.
Bakanlığımız tarafından çölyak konusunda ilgili kamu kurum ve kuruluşlar, paydaş sivil toplum kuruluşları ile çalışmalar yapılmaktadır.
• Çölyak hastalığında farkındalığı arttırma amacıyla Bakanlığımız tarafından materyaller hazırlanmıştır. Sağlık kuruluşlarında, eğitimlerde kullanılmak üzere topluma yönelik, okullarda ve eğitim merkezlerinde kullanılmak üzere çocuklara yönelik bilgilendirme broşürleri, afiş çalışmaları gerçekleştirilmiştir.Öğrencilere çölyak ile ilgili bilgilendirme okul sağlığı çalışmaları kapsamında yapılmaktadır.
• Hazırlanan ‘Çölyak Hastalığı Öğretmenlere Yönelik Bilgilendirme Rehberi’ Milli Eğitim Bakanlığına iletilmiştir.
• Çölyaklı öğrencilerin glutensiz besinlere kolay ulaşımının sağlanması için kantin/kafeteryalarda glutensiz ürünlerin bulundurulması, gıda otamatlarında ve yemekhanelerde glutensiz menülere yer verilmesinin sağlanması yönünde Milli Eğitim Bakanlığına ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı ile yazışmalar yapılmıştır.
• Aile hekimlerine yönelik ‘Çölyak Hastalığında Aile Hekimleri İçin Tanı-Tedavi-İzlem Rehberi’hazırlanmıştır. Rehber içinde çölyak hastalığının tanımı, tanısı ve komplikasyonları, hastalığın tedavisi ve izlemi başlıklarına yer verilmiştir. Bu rehberle birinci basamakta aile hekimleri tarafından hastalığın akla gelmesi, tanınması, tanı-tedavi ve izlem sürecin de yol gösterici olarak kaynak olması amaçlanmıştır.
• Toplu Beslenme Sistemleri (Toplu Tüketim Yerleri) İçin Ulusal Menü Planlama ve Uygulama Rehberi ile toplu beslenme hizmetinden faydalanması gereken çölyaklılariçin öneriler niteliğinde bilgiler ve glutensiz menü örnekleri rehberde yer almış olup rehberin dağıtımları yapılmıştır.
Çölyak hastalığı hakkında www.beslenmehareket@saglik.gov.tr adresinden vatandaşlarımıza bilgilendirilme yapılmaktadır.
