Bir süredir üzerinde çalışıldığını bildiğimiz ve Meclis sürecini takip ettiğimiz bir konu var. Özellikle haberin gerçek üreticileri olan yerel medyanın ve sahadaki basın mensuplarının konumunu etkin kılacak bir durum bu. Neden bahsettiğimi biliyorsunuzdur. Haberin telifinin olması yani haberin yapana ait olmasının yanında bunun bir “fikri mülkiyet” olarak kabul edilmesi. Bugün sürecini adım adım takip ettiğim bu konuda gelinen aşamaya dikkat çekmek istiyorum.
Sürecin geldiği aşama…
Konu, TBMM Dijital Mecralar Komisyonunda. Geçtiğimiz günlerde Komisyon Başkanı Sayın Yayman “Fikri Sanat Eserleri Kanunu yayıncıların telif haklarını korumaktan çok uzak. Bunu mutlaka güncellememiz gerekiyor. Komisyonumuza bu dönem tarihi bir görev düşüyor” şeklinde bir açıklama yaptı.
Komisyon tutanaklarını okudum. Özellikle Google’dan TikTok’a, X’ten Meta’ya bir çok konu gündemde. Hatta bazen bu platformların temsilcileri de katılıyor. Komisyonun sorularını yanıtlıyorlar. Bunun yanında Kültür Bakanlığı Telif Genel Müdürlüğü ve özellikle Google verdiği ceza ile gündemde olan Rekabet Kurumu da komisyon görüşmelerine katılıyor. Türkiye’deki medya kuruluşlarından, haber ajanslarından temsilciler de iştirak ediyor. Başta Türk İnternet Medya Birliği olmak üzere konunun sivil toplum boyutu da ihmal edilmiyor.
Dünyada durum
İnternetin gelişmesi ile haberin kime ait olacağı sorunu tüm dünyanın gündeminde. AB’de bu konular “Dijital Tek Pazarda Telif Haklarına İlişkin Yönerge” hükümlerinde düzenleniyor. Buradaki 15. madde, AB ülkelerinde yerleşik medya mensuplarının imzası ile yayınladığı haberlerin telif hakkına konu olabileceğini belirtiyor. Böylece bilgi hizmeti servis sağlayıcıları tarafından kullanılması halinde bedel talep edilebileceği düzenlenmiş. Bu maddeye dayanarak Avrupa ülkeleri ile Google arasında pazarlıklar yapılmaya başlandı. Bunun yanında Kanada ve Avustralya’da da benzeri düzenlemeler yakın dönemde yasalaştı… Kural olarak ABD’de durum benzer, fakat AB’de çizilen çerçeve kadar geniş bir alanı içermiyor.
Hangi kanun düzenleniyor
Öncelikle ortaya üzerinde konuşacağımız bir metin çıkmış değil henüz. Bir tek şey net, mesele Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde düzenlenecek. Ancak hemen belirtmek gerekir ki bu yasanın baştan sona değişmesi gerekli. Sadece “dijital telif” alanında değil ilerdeki gündemlerimiz olan metaverse, yapay zekâ bağlamını da düşünerek alt metin oluşturma yetkisini ilgili kurumlara tanımak gerekiyor.
Kim kazanacak
Habere dijital telif yolunun açılması ile en kârlı çıkacak kesim, haber emekçileri olacak. Ortaya atılan bir haber metninin veya yapılan özel haberin ilgisiz kimselerce “takla attırılarak” sunulmasının da önüne geçilecek. Ama en çok kazanç “dijital alandan” olacak…
Google için angajman değişecek!
AB’de 2019’daki düzenleme devreye girince, 2023 yılında Google News şirketi bir açıklama yaptı ve 16 Avrupa ülkesinden 2 bin 500’den fazla medya şirketi ile anlaşmaya varıldığını duyurdu. Bu onların haberlerine -bir biçimde- karşılık ödenmesi demek.
Adil kullanım dışında telif mümkün!
Pek tabi “adil kullanım” dediğimiz yani “gerçeği” ifade etmenin değişik biçimlerde tezahür etmesi mümkün olabilir. Bunlarda telif gündeme gelmeyebilir ancak, medya sektörü için yeni bir gelir kaynağı olacağı kesin. Bu halde bir ölçüm sistemi ile Google, habercilere ödeme yapacak. Pek tabi her ülkede anlaşma sağlanmış değil. AB’deki görüşmeleri takip ettiğimiz kadarıyla Google “bazen masadan kalkan” taraf olabiliyor. Ancak mevcut Türk Hukuk Sisteminde Google’dan bunu talep etmek bir hak olarak nitelenmemiş. Haberin dijital telifi bu yönüyle angajmanı değiştirecek, özellikle Google’a karşı habercilerin elini güçlü kılacak!
Başta Sayın Hüseyin Yayman olmak üzere Dijital Mecralar Komisyonunun çalışmaları bu anlamda kıymetli. Yakından takip ettiğim bu süreci destekliyorum da. Umarım kısa sürede yasa metni ortaya çıkar…
Habere telif meselesi dünyanın gündemi. Özellikle Google bu konuda internet sitelerinin emek verdiği içerikleri kullanıyor ama konu haber oluca “telif dışı” sayıyor. Avrupa bu konuda düzenlemeye gitti, sıra bizde.
👉 Bugün
“habere telif,
güçlü yerel medya demek…”
Yazdım… https://t.co/sSEq5wQipo— Cüneyd Altıparmak (@cuneyd6parmak) July 13, 2024
