Di vê nivîsê da min dil heye k’ez gotinên Şahê Mezin Antîoxo di derheqê laş û rûhan da şirove bikim, bi taybetî gotinên wî yên di berdenivîşte ya li Çîyê Bêli. Rê û metoda vê lêkolînê lênêzîkbûna hindirî ya risteyên berdenîvîşteyan e.
Şahê Mezin dibêje ku di hemî rindi û qencîyan da tam û heza herî şîrin ji bona merivan rêzgirtin û tirsa Xwedê e (πάντων ἀγαθῶν…ἀπόλαυσιν ἡδίστην ἀνθρώποις ἐνόμισα τὴν εὐσέβειαν). Vê mijarê ez ê di nivîsek din da bi berfirahî binivîsînim. Şah Antîoxo va gotinên xwe hemî bi zimanên yûnanî li ser zinar û beran danê nivîsandin û bi avayî eva dîn û tarîqata giheştîye dema me û ê her bimîne. Ji ber kû dînê ku pê bawer kirine yê rojhilat e û safî ne yê yûnanî e, di tefsîra vê tarîqatê da teorîyen û lênezikbûnên cûda hene.
Antîoxo yê Yazad dibeje kû roja bûyîna laşa wî şanzdehê meha Audnayo e (σώματος μὲγ γὰρ ἐμοῦ γενέθλιον Αὐδναίου ἑκκαιδεκάτην). Ew di berdenivîşteya Arsameia da dibêje “ez di rojbûyîna laş û tenê min da, ya ku di şanzdehê meha Audnayo da e, ez bûme”. Ya ku meriv ji vê gotinê tê bigihêşe hebûna rûh ya berî bûyina laşê e. Eva bawerîya hem di bawerîya Hellenan da heye hem jî di bawerîya gelê îranî da heye. Di bawerîya îranîyan ya berê da Fravaşî (fravartî) heye. Eva rihê nemir e. Ku laş ji dayîka xwe dibe, ev rûha (ruwan/urvan) dikeve laşê. Ku laş dimire, rûh bervi textên zerinî yên Ahura Mazda va hildikişe.
Büyük Şah’ın tarikatında fravarti inancı
Bu yazımda, Büyük Şah Antiok’un özellikle Bêlı Dağındaki yazıtındaki sözlerini ele alacağım. Bu araştırmanın yöntemi yazıtların metin içi yaklaşımıdır. Bu yazıda Büyük Şah Antiok’un ruhlar ve beden hakkında sözlerine bir giriş yapma isteğindeyim.
Büyük Şah, insanlarda bütün iyiliklerin en tatlı hazının (Hüda’ya) hürmet olduğuna inandığını söylemektedir. Bu konuya ileride daha teferruatlı değinmeyi düşünmekteyim. Büyük Şah, bütün sözlerini yunanca olarak kayalara yazdırmıştır ve böylece bu din ve tarikat günümüze ulaşarak ölümsüzleşmiştir. Adı geçen din daha çok doğu medeniyetine ait olup yunanca yazılmıştır. Karma bir yapıya sahip olduğundan saf bir yunan dini değildir. Bu din ve tarikatın tefsirleri hakkında farklı teoriler ve yaklaşımlar söz konusudur.
Büyük Şah, Yazad Antiok, Mitridat’ın oğlu, Arşam’ın torunu, bedeninin (vücudunun /teninin) doğum gününün audnaios ayının onaltısı olduğunu söylemektedir. Arsameia yazıtında ise “Ben, audnaios ayının onaltısında benim bedenimin doğum gününde olmuşum” demektedir. Bu sözün tefsiri, ruhun bedenden önce varolduğu inancıdır. Bu inanc hem Hellenlerin hem de İranî halkların inancında mevcuttur. Eski İranî inançta Fravaşi (Fravarti) vardır. Bu ölümsüz ruhtur. Beden, annesinden doğduğunda bu ruh bedene girer. Beden öldüğünde bu ruh Ahura Mazda’nın (Hormazd-î Hüda) altın tahtlarına doğru gökyüzüne yükselir.
Necatî yê Kûşan
